دنیاهایی درجاهای دیگر

در 20 سال گذشته امکان کشف سیاره هایی در حال گردش به دور دیگر ستاره ها بوجود آمده است و در نهایت به این سؤال قدیمی که «آیا دیگر ستاره ها نیز دارای منظومه ی سیاره ای هستند» جواب داده شده است.

نورسیارات برای آشکار شدن مستقیم در مقابل ستارگانشان، که یک میلیون بار درخشانترند، خیلی ضعیف هستند. درست مثل اینکه بخواهیم نور یک سیگار را در جلوی یک نورافکن درخشان ببینیم. ولی سیارات باعث می شوند جنبش اندکی در چرخش ستاره ها در فضا ایجاد شود. زیرا نیروی جاذبه ای بر ستارگان اعمال می کنند و در نتیجه نوسان متناوب کوچکی را می توان در اندازه گیری سرعت ستاره هنگامی که در فضا حرکت می کند، تشخیص داد. در سال 1994، دو منجم سوئیسی در رصدخانه ژنو، میشل مایر و دیدیرکولوز، در حال کار با تلسکوپی در رصدخانه هات پرونس در فرانسه این اثر کوچک را در ستاره ای شبیه خورشید، به نام «51- فرس اعظم» مشاهده کردند. محاسبات نشان می داد که یک سیاره ی بزرگ با جرمی نزدیک به جرم مشتری در یک مدار، در اطراف این ستاره که 42 سال نوری از ما فاصله دارد، قرار گرفته است.

این سیاره در فاصله ای تقریباً هشت بار نزدیکتر از عطارد به خورشید، با ستاره ی مرکزی اش فاصله دارد. این سیاره در هر چهار روز یک چرخش کامل دارد. از آن زمان به بعد، شمار ستارگان سیاره دارِ کشف شده، افزایش یافت. دنیاهایی عجیب که منتظرابزارهای رصدی قوی تری بودند تا ویژگیهایشان با دقت بیشتری مورد اندازه گیری قرار گیرند. مطالعه این «منظومه های فراخورشیدی» به فهم جزئیات تشکیل منظومه ی سیاره ای خودمان کمک خواهد کرد.

«بتا- سه پایه» یک ستاره ی خورشید مانند جوان است، که حدود 50 سال نوری از ما فاصله دارد. این ستاره توسط دیسکی از مواد احاطه شده است که ما بازتاب نور ستاره را از جهت لبه آن می بینیم. این دیسک بوسیله تلسکوپهای مستقر بر زمینی و دیگر تلسکوپها در فضا مشاهده شده است. این مشاهدات فواید زیادی داشت، زیرا این ستاره در حین عملیات سیاره سازی است. البته کمی ناراحت کننده است که نمی توان زمان را چند میلیون سال جلو برد، وگرنه می توانستیم ببینیم این دیسک گردان در آینده چگونه به یک منظومه ی ستاره ای تبدیل خواهد شد.

چند ستاره دیگر نیز یافت شده اند که اطرافشان را دیسکی از مواد احاطه کرده است. مطالعه دقیق آنها در تمام مراحلشان، اطلاعاتی را برای ما به ارمغان خواهد آورد که تاریخچه ی منظومه های سیاره ای را بدست بیاوریم. همانطور که اگر شما فقط یک یا دو بار به یک شخص نگاه کنید نمی توانید چگونگی رشد شخص را حدس بزنید. ولی اگر یکی دوبار به 100 نفر مختلف که به طور تصادفی انتخاب شده باشند نگاه کنید می توان انتظار داشت که یک قسمت از داستان رشد انسان را بدست بیاورید: طی کردن مراحل نوزادی، کودکی، جوانی و سرانجام پیری. این روش اغلب در ستاره شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. بدین ترتیب ما قادر خواهیم بود مراحل رشد منظومه های ستاره ای را که در مقیاس واقعی، میلیونها سال طول می کشد، ترسیم کنیم. 

منبع:
D.R.Altschuler, Children of the stars, 2002, pp 61,62